Sen jest potrzebny do przeżycia.
Zapotrzebowanie na sen można porównać do zapotrzebowania na tlen. Zarówno jedno jak i drugie jest niezbędne do życia.
Ludzie potrzebują ok. 8 godzin snu natomiast w świecie zwierząt obserwujemy różne wymogi dotyczące snu, czasem bardzo skrajne. Niektóre zwierzęta śpią 3 godziny na dobę, a inne 20. Ilość snu jaką potrzebują zwierzęta zależy od rozmiaru ciała, tempa metabolizmu i od tego czy zwierzę jest łowcą czy ofiarą.
Generalnie mniejsze ssaki śpią dłużej niż większe. Do końca nie wiadomo dlaczego tak się dzieje.
W naturalnym otoczeniu zwierzęta śpią krócej niż w niewoli. Dzieje się tak dlatego, że spanie zwiększa ryzyko bycia zaatakowanym przez drapieżnika, a także zmniejsza szanse na znalezienie pożywienia. Inaczej mówiąc: gdy jeden śpi to drugi opróżnia spiżarnię. Jednak nie ma stworzenia, które nie spałoby w ogóle.
Przyjrzyjmy się niektórym ciekawym przypadkom.
Największym śpiochem okazuje się nietoperz nocek myszouchy (Ameryka Północna), który potrafi przespać nawet 20 godzin w ciągu doby. Śpi w zaskakującej pozycji … podczas snu zwisa do góry nogami.
Dzieje się tak dlatego ponieważ nietoperze (ssaki) zwane też rękoskrzydłe mają specyficzny rodzaj skrzydła zamiast tradycyjnych przednich łap i nie mogąc się nimi przyczepić, złapać, nauczyły się chwytu za pomocą dolnych kończyn, głową w dół. Ponadto ich nogi są zbyt słabe, by utrzymać ich „stojącą” pozycję i nie pozwalają im wybić się i oderwać od ziemi.
Koale z Australii śpią od 18 do 22 godzin na dobę. Śpią tyle czasu ze względu na dietę.
Liście eukaliptusa, które spożywają mają mało wartości odżywczych co sprawia , że mają powolny metabolizm zatem dużo śpią, żeby zaoszczędzić energię. Budzą się co jakiś czas by coś przekąsić i zapadają w kolejną drzemkę.
Podobnie zachowują się leniwce z Ameryki Środkowej. Ich sen jest niewiele krótszy: 15 do 20 godzin na dobę i też głównym pokarmem są ciężkostrawne liście. Jednak inne zwyczaje leniwców są tak zaskakujące, że Animal Planet zrobił o nich wieloodcinkowy serial.
Oposy (takie wszystkożerne maluchy, torbacze, trochę podobne do szczura) śpią 18 godzin. Interesujące jest, że w stanie zagrożenia oposy potrafią aż przez 4 godziny udawać martwe, a w rzeczywistości zapadają w stan, który przypomina śpiączkę.
Mors (koń morski) – mieszkaniec Arktyki, ok 1 tony żywej wagi, też ma ciekawe zwyczaje.
Jego sen na lądzie trwa nawet do 19 godzin ale wszystko się zmienia kiedy znajduje się w wodzie. Wtedy jest w stanie wytrzymać do 84 godzin bez zasypiania od czasu do czasu wstrzymując oddech na 5 minut. Morsy mogą spać w każdych warunkach np. potrafią zasnąć na kamienistej plaży jak również unosząc się na wodzie lub też zasypiając w wodzie. Te morskie olbrzymy śpią w bardzo niezwykłych pozycjach np. zasypiają wbijając kły w pływającą po wodzie krę.
Pytony to przedstawiciele innej gromady zwierząt (gady): nie mają powiek dlatego trudno stwierdzić kiedy śpią, ale przyjmuje się, że ich sen trwa od 18 do 23 godzin. To akurat miło z jego strony bo szansa na spotkanie śpiącego pytona jest dużo większa niż na spotkanie aktywnego. Jak jednak to poznać jeśli bestia ma cały czas otwarte oczy???
Wiewiórki mimo że wyglądają na bardzo aktywne, ruchliwe, to jednak są to prawdziwymi śpiochami bo przesypiają 60% dnia. Śpią aż 15 godzin. Czasem zasypiają zwinięte w kulkę, a czasem np. na brzuchu.
Tygrysy jak wszystkie koty śpią dużo, nawet do 18 godzin na dobę.
A nasze domowe koty śpią też ok. 16-18 godzin. Choć mogło ci się wydawać, że twój kot śpi ciągle to w rzeczywistości jest inaczej. W nocy kiedy ty śpisz twój kot woli być aktywny.
Psy przeznaczają na sen po kilka godzin w różnych porach dnia. Szczenięta podobnie jak dzieci spędzają większość czasu na spaniu. Mogą spać nawet 18 do 20 godzin dziennie.
W miarę jak zwierzę rośnie i dojrzewa potrzebuje mniej godzin snu. Dorosłe psy potrzebują podwójnej ilości godzin snu niż człowiek. Śpią od 15 do 16 godzin. Kiedy pies jest starszy potrzebuje jeszcze więcej godzin snu.
Istnieją zwierzęta, które potrafią spać na stojąco.
Słonie śpią na stojąco opierając się o drzewo. Jednak gdy się położą nie mogą wytrwać w tej pozycji dłużej niż pół godziny, w przeciwnym razie zmiażdżyłyby sobie wnętrzności. Ponadto śpią na stojąco z obawy, że ziemia może być zbyt nagrzana i mogą przegrzać ciało. Kładą się też na boku, a przednie nogi wysuwają do przodu i kładą pod głową. Słonie są najkrócej śpiącymi ssakami – wydaje się to mieć związek z ich dużymi rozmiarami, śpią od 3 do 4 godzin.
Słonie śpią krótko, ale za to aż 19 godzin poświęcają na napełnienie swoich brzuchów pożywieniem.
Również konie potrafią spać na stojąco choć w ich wypadku nie jest to dokładnie sen, ale wypoczynek z zamkniętymi oczami. Żeby zasnąć na leżąco muszą czuć się bezpiecznie i mogą leżeć na ziemi nie dłużej niż 3 – 4 godziny. Dłuższe leżenie może się skończyć u nich obrzękiem płuc.
Żyrafy potrzebują niecałych dwóch godzin snu na dobę. Śpią na leżąco, ale na stojąco w ciągu dnia ucinają sobie 5-10 minutowe drzemki.
Prawdziwa fanką krótkich drzemek jest mrówka. Ten owad ucina sobie minutowe drzemki wiele razy dziennie łącznie osiągając 4 do 5 godzin snu. Królowa śpi dłużej do 9 godzin dziennie. Jak zwykle okazuje się, że lepiej być królową niż robotnicą.
No i teraz hit: delfiny!
Choć trudno w to uwierzyć, ale delfiny potrafią spać… jedną półkulą mózgu.
Delfiny jako zwierzęta oddychające powietrzem od czasu do czasu wynurzają się, żeby złapać oddech. Gdyby spały na całego nie mogłyby wypłynąć na powierzchnię, żeby oddychać i utonęłyby.
Gdy delfin potrzebuje snu to wyłącza tylko jedną połowę mózgu!Jedna połowa mózgu śpi podczas gdy druga czuwa i reaguje na bodźce. Dzięki temu delfiny nigdy nie tracą czujności wynurzają się z wody by wdychać tlen ponadto mogą też zareagować w razie zagrożenia. Delfin podobnie jak my potrzebuje 8 godzin snu. Podczas snu delfin ma zamknięte to oko, które jest po stronie śpiącej półkuli.
Młode delfiny przez kilka tygodni od urodzenia nie śpią wcale. Bez przerwy pływają wokół rodziców co powoduje, że w ten sposób rozgrzewają swoje ciała. Ponadto będąc w ciągłym ruchu chronią się w ten sposób przed drapieżnikami. Wynurzają się tylko z wody by zaczerpnąć powietrza co kilka – kilkanaście sekund.
Sen jednopółkulowy stosują także niektóre gatunki ptaków np. kaczka krzyżówka.
Zapadają w głęboki sen tylko jedną połową mózgu pozostawiając otwarte jedno oko. Oko połączone z drzemiącą połową mózgu zamyka się, podczas gdy drugie czuwa i jest otwarte i obserwuje okolicę. Ponadto ptaki te wypracowały ciekawą formę snu: śpią jedna przy drugiej by nie stać się łatwym łupem drapieżnika. Kaczki znajdujące się na zewnątrz śpiącego stadka czuwają z jednym okiem otwartym , a gdy grozi im niebezpieczeństwo głośno zrywając się do lotu budzą inne kaczki, które znajdując się w środku mogą zasypiać całym mózgiem.
Dziwną pozycję do snu wybrał sobie wróbelek.
Żeby spać musi spać na jednej nodze i to jest lepsze dla niego niż spanie na dwóch. Całym ciężarem ciała uruchamia znajdujący się w nodze system zatrzaskowy. Kiedy zatrzask uruchomi się palce zaciskają gałązkę bez wysiłku mięśni. Pracują tylko kości i ścięgna. Ptaszek śpi na jednej nodze żeby ciężar jego ciała mocniej dociskał tą nóżkę. Drugiej nie może schować pod piórka bo by się przewrócił więc robi to na zmianę śpi raz na jednej raz na drugiej przy okazji ogrzewając je na zmianę jak jest zimno.
Małe ptaki śpiewające chowają głowę pod skrzydło w czasie snu. Śpią bardzo twardo ponieważ wyłącza się zmysł słuchu. Te ptaki, które śpią w ukryciu mają właśnie sen twardy np. sikorki. Sikorki śpią w dziuplach lub w słupkach ogrodzeniowych i żeby je wybudzić ze snu potrzeba naprawdę wiele czasu.
Wśród ptaków jest jeszcze jeden ciekawy okaz: jerzyk.
To mistrz lotów non-stop. Potrafi spędzić wiele miesięcy w locie, około 200 dni w roku ale rekordziści podobno 3 lata. A jak śpi? Też w locie. Ucina sobie krótkie drzemki nawet na wysokości 3 tys. metrów.
Ale większość ptaków, która śpi na przykład w krzewach, na wodzie czy rozlewiskach wodnych musi być czujna. Dlatego najczęściej śpią w stadach jak wspomniane przeze mnie wcześniej kaczki krzyżówki, w stadach sypiają też jaskółki czy żurawie.
Jak widać zwierzęta żyją w2 trybach: dużo snu i poszukiwanie żywności. My ludzie mamy jeszcze ten trzeci tryb: pracę. I to całkiem zmienia priorytety. Swoją drogą ciekawe by było posiadać zdolności delfina czy kaczki.
Wyobrażasz sobie kierowcę autobusu śpiącego jedną półkulą mózgu w trakcie jazdy?
